Dzień Sybiraka 2025

Środa, 17 września

Dzień Sybiraka, obchodzony 17 września, to jeden z kluczowych dni pamięci w Polsce, poświęcony pamięci Polaków zesłanych na Syberię i do innych regionów Związku Sowieckiego. Data ta ma symboliczne znaczenie, przypadając na rocznicę agresji sowieckiej na Polskę z 1939 roku, będącej efektem tajnego protokołu do paktu Ribbentrop-Mołotow. Dzień ten jest hołdem dla ofiar, ale także przypomnieniem o ich heroizmie i cierpieniach, które odcisnęły piętno na polskiej historii i tożsamości narodowej [1].

Znaczenie Dnia Sybiraka

Dzień Sybiraka pełni kluczową rolę w polskiej historii, przypominając o jednym z najczarniejszych okresów dziejów narodowych. W polskim kontekście historycznym Syberia to nie tylko region geograficzny, ale przede wszystkim symbol represji i cierpienia. Istnieją dwa znaczenia terminu: "Syberia" jako obszar geograficzny oraz "Sybir" jako miejsce zesłań i kaźni, związane z epoką Imperium Rosyjskiego i Związku Sowieckiego [1].

Historia zesłań

Deportacje Polaków na Syberię sięgają XVIII wieku, lecz największe nasilenie miały miejsce po powstaniach listopadowym i styczniowym w XIX wieku. W czasie zaboru rosyjskiego deportacje najczęściej były wynikiem decyzji sądowych lub administracyjnych wobec osób zaangażowanych w ruchy konspiracyjne przeciwko caratowi [1].

Podczas II wojny światowej, po podpisaniu paktu Ribbentrop-Mołotow, Związek Sowiecki przeprowadził masowe deportacje Polaków z wschodnich terenów, które znalazły się pod jego okupacją. Szacuje się, że co najmniej 330 tysięcy Polaków zostało wywiezionych w głąb Związku Sowieckiego, choć liczby te mogą być wyższe z uwagi na inne, mniejsze deportacje między głównymi falami [1].

Ustanowienie Dnia Sybiraka

Światowy Dzień Sybiraka został ustanowiony w 2004 roku, a w 2013 roku decyzją Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej zyskał status oficjalnego święta państwowego. Jest to hołd dla wszystkich Polaków zesłanych na Syberię, upamiętniający zarówno tych, którzy tam zginęli, jak i tych, którzy wrócili lub pozostali na terenie zsyłki, pielęgnując polskość [1].

Obchody Dnia Sybiraka

Obchody Dnia Sybiraka mają miejsce w wielu miastach Polski i poza jej granicami. Główne uroczystości odbywają się przy pomniku Bohaterskiej Matki Sybiraczki w Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku, obejmując zwiedzanie wystaw, dyskusje o nowoczesnym przedstawianiu historii oraz spotkania z sybirakami i ich potomkami [2].

W Katowicach wydarzenia zaczynają się przed Sądem Okręgowym, przy tablicy upamiętniającej dr. Józefa Zemłę, sybiraka i współtwórcę pierwszego Zrzeszenia Sybiraków w Polsce. Uroczystości kończą się mszą świętą w intencji sybiraków [3].

Ciekawostki

Interesującym elementem Dnia Sybiraka jest zjazd sybiraków z całego świata w Gdańsku pod pomnikiem Golgoty Wschodu, a następnie w Szymbarku na Kaszubach. Uczestniczy w nim ponad 5 tysięcy osób, co świadczy o ogromnym znaczeniu tego dnia dla Polaków na całym świecie [4].

W Szymbarku, w Centrum Edukacji i Promocji Regionu, można zobaczyć Dom Sybiraka, przywieziony z Syberii, pociąg deportacyjny oraz repliki łagrów. To miejsce pełni ważną rolę edukacyjną, przypominając o losach zesłańców [4].

Podsumowanie

Dzień Sybiraka to nie tylko dzień pamięci, ale i refleksji nad historią i tożsamością narodową. Upamiętnia ofiary zesłań oraz ich heroizm i determinację w zachowaniu polskości. Obchody są okazją do przypomnienia o wydarzeniach, które wciąż wpływają na współczesną Polskę i jej mieszkańców. Jest to również ważny element edukacyjny dla młodszych pokoleń, przypominając o historii, której nie można zapomnieć.

Źródła

1. Dzieje.pl, 17 września obchodzimy Dzień Sybiraka [dostęp: Sie. 2024]
2. Dzieje.pl, 15-17 września obchody Światowego Dnia Sybiraka [dostęp: Sie. 2024]
3. IPN Katowice, Obchody Światowego Dnia Sybiraka – Katowice, 15 września 2023 [dostęp: Sie. 2024]
4. Kaprys Pani Minionego Czasu, Jeśli zapomnę o nich... Dzień Sybiraków [dostęp: Sie. 2024]