Przesilenie Zimowe 2023

Piątek, 22 grudnia Photo by: Denys Nevozhai

Przesilenie zimowe, znane jako "najkrótszy dzień w roku", to istotne zjawisko astronomiczne, celebrowane od tysiącleci przez wiele kultur. Dochodzi do niego, gdy nachylenie osi Ziemi w stosunku do Słońca jest największe, co skutkuje najkrótszym dniem i najdłuższą nocą na półkuli północnej. Przesilenie zimowe wypada zazwyczaj 21 lub 22 grudnia w zależności od roku [8]. W tym samym czasie na półkuli południowej występuje przesilenie letnie

Wprowadzenie

Pojęcie przesilenie (solstycjum) pochodzi od łacińskich słów "sol" (słońce) i "sistere" (zatrzymywać się), które odzwierciedlają pozorne zatrzymanie się Słońca na jego ścieżce przed zmianą kierunku [1]. Podczas tego zjawiska osiąga ono najdalej wysunięty na południe punkt na niebie, bezpośrednio nad Zwrotnikiem Koziorożca. Jego przyczyną jest nachylenie osi Ziemi wynoszące 23,5 stopnia, które sprawia, że promienie słoneczne są różnie rozłożone na Ziemi w zależności od pory roku [7].

Kontekst historyczny

Przesilenie zimowe odgrywa znaczącą rolę w historii ludzkości, o czym świadczą relikty z okresu neolitu. Dla dawnych cywilizacji był to czas śmierci i odrodzenia, symbolizujący powrót Słońca i nadchodzące dłuższe dni [3]. Okres ten był kluczowy dla społeczeństw rolniczych, planujących nowe zbiory i zarządzających zapasami żywności [9].

W Polsce czas przesilenia zimowego to moment refleksji i świętowania, zakorzeniony w słowiańskiej tradycji. Szczodre Gody, dawne słowiańskie święto, symbolizowało odrodzenie Słońca i zwycięstwo światła nad ciemnością [2]. W ramach obchodów odbywały się uczty, śpiewy i palenie ognisk, które miały odstraszać zimowy mrok.

Obchody na świecie

Europa

W Wielkiej Brytanii, Stonehenge jest centralnym miejscem uroczystości przesilenia zimowego. Tysiące osób gromadzi się tam, by zobaczyć jak wschód słońca współgra z ułożeniem starożytnych kamieni [6]. Z kolei w Irlandii, grobowiec Newgrange jest ulokowany tak, by światło wschodzącego słońca wnikało do jego wnętrza, przyciągając licznych turystów [6].

Skandynawia

Yule, święto obchodzone w Skandynawii już przed Bożym Narodzeniem, jest jednym z najstarszych świąt zimowych. Obejmuje uczty, spotkania oraz rytualne palenie kłody Yule, co miało wpływ na współczesne bożonarodzeniowe zwyczaje [6].

Azja

W Japonii przesilenie zimowe obchodzone jest podczas festiwalu Tōji, w ramach którego ludzie zażywają kąpieli w yuzu. Owoce te, będące symbolem zdrowia i długowieczności, mają sprowadzać szczęście i chronić przed chorobami [6].

Bliski Wschód

W Iranie noc Shab-e Yalda jest celebrowana jako najdłuższa noc w roku. Rodziny czytają poezję, dzielą się opowieściami i jedzą owoce sezonowe jak granaty i arbuzy, symbolizujące cykl życia i triumf światła nad ciemnością [4].

Ciekawostki

1. Zima astronomiczna vs meteorologiczna: Przesilenie zimowe oznacza początek zimy astronomicznej, podczas gdy zima meteorologiczna zaczyna się 1 grudnia, co wynika z uwarunkowań klimatycznych [8].

2. Noc polarna i dzień polarny: W czasie przesilenia zimowego obszary w kręgu polarnym doświadczają nocy polarnej, czyli braku wschodu słońca, a w kręgu antarktycznym panuje dzień polarny z ciągłym dniem [3].

3. Wydarzenia historyczne: Przesilenie zimowe zbiegało się z ważnymi wydarzeniami historycznymi, np. startem Apollo 8 w 1968 roku, który był pierwszą załogową misją wokół Księżyca [3].

4. Symbolika: Przesilenie często łączy się z tematami odnowy, nadziei i powrotu światła. Symbolika ta znajduje odzwierciedlenie w obchodach, które podkreślają wspólnotę, ciepło i oczekiwanie na jaśniejsze dni [5].

Podsumowanie

Przesilenie zimowe to głębokie zjawisko astronomiczne, które kształtuje kulturę i historię ludzkości. Od starożytnych rytuałów po współczesne obchody, pozostaje czasem refleksji, odnowy i nadziei, przypominając o cyklicznej naturze życia i nieustającej obietnicy powrotu światła do świata.

Źródła

1. HowStuffWorks, 5 Things You Didn't Know About the Winter Solstice [dostęp: Gru. 2024]
2. Interia, Najkrótszy dzień w roku [dostęp: Gru. 2024]
3. Mental Floss, 25 Facts About the Winter Solstice [dostęp: Gru. 2024]
4. NPR, Winter solstice celebrations around the world [dostęp: Gru. 2024]
5. Outlook Traveller, Winter Solstice 2024 [dostęp: Gru. 2024]
6. Space Tourism Guide, Winter Solstice Celebrations & Festivals [dostęp: Gru. 2024]
7. Space.com, The Winter Solstice: History and folklore [dostęp: Gru. 2024]
8. Time and Date, Winter Solstice: When Does Winter Start? [dostęp: Gru. 2024]
9. Wikipedia, Winter solstice [dostęp: Gru. 2024]